سیستم سپتیک چیست؟
سیستم سپتیک تانک یکی از پراستفاده ترین و آسان ترین روش‌های تصفیه و مدیریت فاضلاب در مناطق مسکونی، صنعتی و تجاری است. این سیستم مخصوصا در مناطقی که به شبکه مرکزی فاضلاب شهری دسترسی ندارند، استفاده میشوند و به عنوان یک سیستم تصفیه فاضلاب مستقل عمل می‌کند. مخزن سپتیک تانک با استفاده از پروسه های فیزیکی و طبیعی به تصفیه اولیه فاضلاب می پردازد و از آلودگی محیط زیست تا حد امکان جلوگیری می‌کند. سیستم سپتیک یک سیستم متشکل از یک چاه یا مخزن است یا به عبارتی یک نوع تصفیه‌خانه تک واحدی است که کار تصفیه بیولوژیکی را با کمک باکتری‌های بی‌هوازی انجام میدهد. در واقع می‌توان گفت که سپتیک تانک یا چاه سپتیک مخزنی است که قبل از ورودی فاضلاب به چاه جذبی قرار میگیرد و اجازه نمی‌دهند فاضلاب به‌طور مستقیم وارد آن شود.
مکانیزم سیستم سپتیک
در این روش فاضلاب از طریق لوله ورودی وارد مخزن اولیه میشود. با واردشدن فاضلاب به آن، ذرات خارجی و مواد معلق به‌دلیل وزن خود در قسمت پایین ته‌نشین میشوند. روغن و چربی‌ها و دیگر مواد آلی هم به‌دلیل اینکه نسبت به فاضلاب وزن مخصوص کمتری دارند، در بالای آن شناور میشوند. موادی که در کف مخزن ته‌نشین شده بودند به توده‌ای از لجن تبدیل میشوند که به تکثیر و رشد میکروارگانیسم‌ها کمک میکنند. واکنش‌های بیولوژیکی که در این بین اتفاق می‌افتد، علاوه‌بر اینکه با تجزیه مواد آلی، فاضلاب را تصفیه می‌کند، حجم زیادی از لجن را به بیوگاز تبدیل می‌کند. البته بیوگاز تولیدشده از طریق لوله خروج، خارج میشود. در ادامه این مسیر، پساب مخزن اول از طریق مسیری که در دیواره بین آنها تعبیه شده است وارد مخزن ثانویه میشود. در این بخش نیز مواد روغنی و چرب روی آب شناور می‌ماند و در آخر پساب زلال از لوله خروجی مخزن تخلیه میشود.
تانک سپتیک و عملکرد آن
اجزای سیستم سپتیک
این دستگاه از چند جزء تشکیل شده است که مهم‌ترین اجزای سپتیک فاضلاب شامل موارد زیر هستند:
- سیستم ورودی فاضلاب: یک لوله پلی‌اتیلن تک‌جداره یا دوجداره به‌همراه بافل یا همان میانگیر است که به‌صورت سه راهی نصب میشود؛
- مخزن اولیه: معمولا بیشتر حجم دستگاه، یعنی در حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد، را به خود اختصاص میدهد؛
- دیواره یا بافل جداکننده: دیواره که در وسط مخزن قرار دارد از ورود لجن، چربی و روغن‌های شناور به مخزن بعدی جلوگیری می‌کند؛
- مخزن ثانویه: به این مخزن در اصطلاح مخزن زلال‌سازی گفته میشود و در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از ابعاد سپتیک تانک را شامل میشود
- سیستم خروجی فاضلاب: این بخش شامل لوله خروجی و سه‌راهی است. باید توجه داشت که قطر قسمت خروجی نباید از لوله ورودی کمتر باشد؛
- سیستم خروجی بیوگاز:از طریق این لوله، گازهایی که از فرآیندهای تصفیه بی‌هوازی تولید میشود، ازSeptic Tank خارج میشود. البته به این لوله، ونت هم گفته میشود و در بیشتر موارد قطر آن را در حدود ۶۳ میلی‌متر در نظر می‌گیرند؛
- سیفون: معمولا دو عدد سیفون در هر دستگاه وجود دارد؛ یکی از آنها در قسمت خروجی است تا از خارج‌شدن چربی و انتقال آن به داخل چاه جذبی جلوگیری کند. در قسمت ورودی هم یک عدد سیفون وجود دارد تا مانع از برگشت بوی نامطبوع در زمان عدم استفاده شود.
انواع سیستم های سپتیک
انواع مختلفی از سیستم های سپتیک وجود دارد که با طیف وسیعی از شرایط خاک و محل متناسب است. موارد زیر به شما کمک می‌کند تا اجزای اصلی یک سیستم سپتیک استاندارد و نحوه عملکرد ایمن آن را با کمترین هزینه ممکن درک کنید.
طراحی و ابعاد سپتیک فاضلاب به دلیل ترکیبی از عوامل می تواند بسیار متفاوت باشد، از ساختار داخل محله شما گرفته تا سیستم سراسر کشور مباحثی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. زیرا این عوامل شامل تعداد خانوار، نوع خاک، شیب سایت، اندازه زمین و … یا حتی مقررات است. در زیر 3 مورد از انواع متعارف سیستم‌های سپتیک فاضلاب مورد استفاده، ارائه شده است.
- سیستم سپتیک
- سیستم سپتیک غیر متمرکز متعارف
- سیستم سپتیک محفظه ای
سیستم تانک سپتیک
همانطور که در بالا نیز ذکر شد سپتیک تانک یک مخزن دفن شده و ضد آب است که برای دریافت و تصفیه نسبی فاضلاب های بهداشتی خانگی طراحی و ساخته شده است. نحوه ساخت سپتیک فاضلاب به گونه ای است که جامدات سنگین در پایین مخزن ته نیشین می شوند و مواد روغنی و مواد جامد سبک تر در قسمت بالای مخزن سپتیک فاضلاب شناور می مانند. همچنین مواد جامد در مخزن باقی می مانند در حالی که فاضلاب برای تصفیه و پراکندگی بیشتر به مخزن ثانویه یا تانک جذبی تخلیه می شود.
سیستم فاضلاب غیر متمرکز متعارف
یک سیستم تصفیه فاضلاب غیرمتمرکز متعارف شامل یک مخزن سپتیک و یک ترانشه یا سیستم نفوذ فاضلاب زیرسطحی است که به عنوان زهکش شناخته می شود. یک سیستم سپتیک معمولی معمولاً در یک خانه تک خانواده یا یک روستای کوچک با چند خانوار نصب می شود.
زهکشی شن/سنگ طرحی است که برای دهه ها وجود داشته است. پساب از سپتیک تانک به یک ترانشه کم عمق زیرزمینی از سنگ یا شن لوله کشی می شود. سپس یک ژئوفبریک یا مواد مشابه در بالای ترانشه قرار می گیرد تا ماسه، خاک و سایر آلاینده ها وارد سنگ تمیز نشوند.
پساب از طریق سنگ فیلتر می شود و پس از رسیدن به خاک زیر سنگر شن/سنگ توسط میکروب ها تصفیه می شود. سیستم های شن/سنگ از نظر ردپای کلی نسبتاً بزرگ هستند و ممکن است برای همه مکان ها یا شرایط مسکونی مناسب نباشند.
سیستم سپتیک بدون شن
سیستم های سپتیک فاضلاب محفظه‌ای در سراسر دنیا بسیار رایج است. مزارع زهکشی بدون شن بیش از 30 سال است که به طور گسترده در بسیاری از شهر ها مورد استفاده قرار گرفته اند و به یک فناوری معمولی تبدیل شده اند که جایگزین سیستم های شن شده است. آنها اشکال مختلفی دارند، از جمله محفظه های ته باز، لوله های پیچیده شده با پارچه و مواد مصنوعی مانند رسانه های پلی استایرن منبسط شده. سیستم های بدون شن را می توان با مواد بازیافتی تولید کرد و باعث صرفه جویی قابل توجهی در مصرف کربن می شود.
نمونه ای از سیستم بدون شن، سیستم اتاقک است. سیستم محفظه به عنوان یک طرح جایگزین برای سیستم شن/سنگ عمل می کند. مزیت اصلی سیستم محفظه افزایش سهولت تحویل و ساخت است. آنها همچنین برای مناطقی با سطح آب زیرزمینی بالا، که در آن حجم نفوذ به سیستم سپتیک متغیر است (به عنوان مثال، در یک ویلای تعطیلات یا مسافرخانه فصلی)، در مناطقی که شن کمیاب است، یا در مناطقی که فناوری های دیگر مانند محفظه های پلاستیکی به راحتی در دسترس هستند.
این نوع سیستم از یک سری اتاقک متصل تشکیل شده است. اطراف و بالای اتاقک ها پر از خاک است. لوله ها، فاضلاب را از سپتیک تانک به اتاقک ها منتقل می کنند. در داخل اتاقک ها، فاضلاب با خاک تماس پیدا می کند. میکروب های بالا یا نزدیک خاک پساب را تصفیه می کنند.
مزایای استفاده از سپتیک تانک
- می توان با مصالح موجود در محل ساخت و تعمیر کرد
- در صورت استفاده صحیح، مشکلات تولید بو یا آلودگی های بصری ایجاد نمیکند
- تکنولوژی ساده و قابل اتکا
- نیازی به انرژی الکتریکی نیست
- فضای کمی به دلیل امکان دفن مورد نیاز است
- هزینه های عملیاتی کم
- عمر طولانی
معایب استفاده از سپتیک
- تاثیر کم بر کاهش پاتوژن های بیماری زا
- مواد جامد و آلی
- لجن زدایی منظم باید تضمین شود
- مناسب برای ساختمان های کم جمعیت
- تمیز کردن دستی مخزن بسیار خطرناک و یک کار غیرانسانی است و این در حالی استکه تمیز کردن مکانیکی (ماشین های لجنکش) به ابزار پیچیده ای نیاز دارد
- پساب و لجن نیاز به تصفیه بیشتر و یا تخلیه مناسب دارند
نکاتی در نصب سیستم های سپتیک
سپتیک تانک ها نباید در جایی قرار داشته باشند که وسایل نقلیه از روی آنها عبور کنند. وزن یک وسیله نقلیه ممکن است به اجزای سیستم آسیب برساند و خاک اطراف را فشرده کند که توانایی آن در جذب پساب را کاهش می دهد. ویژگی های زهکشی خاک ها هم در اندازه و هم در مکان یابی اجرای سپتیک تانک اهمیت دارد. در خاک هایی با زهکش ضعیف، مانند خاک رس، انجام تمهیداتی برای افزایش سطح خاکی که پساب می تواند در آن جذب شود، مورد نیاز است. در مقابل، برخی از ماسه‌های درشت می‌توانند آنقدر سرعت بالایی برای زهکشی داشته باشند که توانایی کمی برای فیلتر کردن آلاینده‌ها دارند.
در مناطقی که آب‌های زیرزمینی کم عمق دارند و یا جایی که فقط لایه نازکی از خاک سطحی با زهکش آزاد روی خاک‌ها قرار دارد، ممکن است لازم باشد تخلیه پساب سپتیک به طور کامل یا جزئی بالای سطح طبیعی اجرا شود . این امر برای دستیابی به خلاءهای آب زیرزمینی مورد نیاز و/یا اجازه دادن به پساب برای پراکندگی و جذب در خاک‌های اطراف است.
شروع ساخت و ساز یک سیستم فاضلاب بدون مجوز تخلف است. قبل از اینکه بتوان از آن استفاده کرد، دولت محلی باید سیستم را برای اطمینان از نصب صحیح آن بازرسی کند. در صورت تایید ، دولت محلی برای استفاده از سیستم مجوز صادر خواهد کرد. شروع استفاده از سیستم قبل از دریافت تاییدیه دولت محلی تخلف محسوب می شود.
نگهداری سیستم سپتیک تانک
پس از این که متوجه شدید سپتیک تانک چیست ، باید بدانید وظیفه اصلی سپتیک تانک جداسازی مواد جامد، گریس و روغن از فاضلاب قبل از ورود به مخازن زهکشی است. هنگامی که یک سیستم سپتیک تانک به درستی نصب و نگهداری می شود، باید برای چندین سال به طور موثر کار کند.
اگر سپتیک تانک ها لجن و کف زیادی را جمع کنند، حجم موثر مخزن کاهش می یابد که به نوبه خود زمان جداسازی را کاهش می دهد. این بدان معنی است که همه مواد جامد، گریس و روغن جدا نمی شوند و از سپتیک تانک ها خارج نمی شوند و به مخازن زهکشی می روند. این مخازن مسئله باعث مسدود شدن خاک اطراف مخزن زهکشی می شود و باید از آن اجتناب شود. برای جلوگیری از این اتفاق، لازم است سپتیک تانک ها را به طور مرتب لجن زدایی (پمپ کردن) کنید.
لجن زدایی مستلزم آن است که یک پیمانکار مجاز برای باز کردن سپتیک تانک ها و پمپاژ محتویات داخل آن در دسترس باشد. به عنوان یک راهنما، زمان مناسب برای تخلیه لجن سپتیک هر هشت سال یک بار برای یک خانواده دو نفره، هر چهار سال یک بار برای یک خانواده چهار نفره و اغلب برای خانوارهایی با تعداد بیشتر توصیه می شود.
5-7- روش های تخلیه سپتیک
افزایش عمق لجن ته نشین شده در کف سپتیک تانک که به مرور زمان رخ میدهد، موجب کاهش کارایی عملکرد ته نشینی و زلال سازی و کیفیت خروجی سپتیک تانک میشود. از سوی دیگر، افزایش ضخامت لایه چربی و روغن که بر سطح فاضلاب درون سپتیک تانک تجمع می یابد، عامل دیگری در کاهش کیفیت جداسازی ذرات جامد و افزایش امکان فرار چربی و روغن در خروجی میگردد. تعیین زمان تخلیه سپتیک تانک از دو طریق صورت میگیرد. یک راه به وسیله اطلاعات داده شده از طراح سپتیک تانک است. اگر سپتیک تانک خود را از شرکت های معتبر تهیه کرده باشید، طراح محصول در زمان فروش، اطلاعات کاملی را در خصوص فاکتورهای طراحی سپتیک تانک به شما در قالب دفترچه راهبری، ارائه میدهد. یکی از فاکتورهای موثر در طراحی، مدت زمان لازم برای تخلیه لجن سپتیک تانک میباشد. راه دوم، از طریق بررسی کیفیت فاضلاب خروجی و بازدید سطح فاضلاب از طریق دریچه های بازدید میباشد. ضخامت چربی و روغن شناور شده و کاهش کیفیت فاضلاب خروجی، از نشانه های مهم نیاز به تخلیه لجن و مواد شناور میباشد. به طور معمول، سپتیک تانک ها برای نگهداری لجن به مدت دو تا پنج سال طراحی میشوند و تعیین دقیق زمان تخلیه سپتیک تانک از طریق دو روش ذکر شده در پاراگراف قبل صورت میپذیرد. عدم تخلیه به موقع سپتیک تانک، موجب کاهش کیفیت پساب خروجی، گرفتگی لوله و اتصالات و افزایش بوی نامطبوع میشود.
تخلیه سپتیک تانک به وسیله استفاده از پمپ های لجنکش صورت میگیرد. این پمپ ها قادر به انتقال لجن و مواد جامد از کف مخازن میباشند. استفاده از نوع خوردکن دار برای جلوگیری از خرابی پمپ توصیه میشود. چنانچه برنامه تصفیه لجن را در پیش دارید، میتوانید لجن پمپاژ شده را به محل تصفیه لجن انتقال دهید. در غیر این صورت، ماشین های لجن کش برای جمع آوری و انتقال لجن سپتیک تانک شما، خدمات رسانی میکنند. اغلب ماشین های لجنکش، پمپ لازم جهت تخلیه لجن را به همراه دارند.
