فاضلاب چیست؟
می‌توان گفت فاضلاب آبی است که در نتیجه استفاده انسانی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به عبارتی دیگر آبی است که با استفاده انسان در مصارف صنعتی، خانگی و کشاورزی، خصوصیات آن تغییر کرده و مقدار آلایندههای آن افزایش یافته است. فاضلاب دارای مواد معدنی و آلی و میکروارگانیسمهایی چون قارچها و باکتریها است. در این میان به فاضلابی که حداقل یک مرحله تصفیه بر روی آن انجام میشود، پساب گفته میشود.
فاضلاب ها را به 3 دسته کلی تقسیم میکنند که عبارت اند از:
- فاضلاب شهری یا خانگی: فاضلابهای خانگی خالص از فاضلاب های دستگاه های بهداشتی خانه، پساب آشپزخانه و یا فاضلاب های شستشوی قسمت های مختلف خانه تشکیل شده اند. خواص فاضلابهای خانگی در سطح یک کشور تقریباً یکسان و تنها غلظت آنها بسته به مقدار مصرف سرانه ی آب در شهرها تغییر میکند.
- فاضلاب صنعتی: این نوع فاضلابها از بهداشت فردی افراد در کارخانه، فرآیندهای شیمیایی برای تولید فرآورده صنعتی، شستوشو ابزار و وسایل موجود در کارخانه ایجاد میشود. خواص این نوع فاضلابها کاملاً بستگی به نوع فرآورده های کارخانه دارد.
- آبهای سیلابی: فاضلابهای سطحی ناشی از بارندگی و ذوب یخها و برف های نقاط بلند هستند. این فاضلابها به علت جریان در سطح زمین و تماس با زباله ها و آلودگی های روی زمین و شستن سطح خیابان و پشت بامهای آلوده، مقداری مواد آلی و معدنی در آن ها وجود دارد.
با این حال می توان اکثر فاضلاب های موجود را از دو نوع اول دانست که می توانند زندگی افراد را بیشتر تحت تاثیر قرار دهند. مهمترین تفاوت فاضلاب صنعتی با فاضلاب خانگی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- امکان وجود مواد و ترکیبهای شیمیایی سمّی در فاضلاب کارخانه بیشتر است.
- خاصیت خوردگی بیشتری دارند.
- خاصیت قلیایی و یا اسیدی زیادی دارند.
- امکان وجود موجودات زنده در آنها کمتر می باشد.
روشهای تصفیه فاضلاب
اصول کلی تصفیه فاضلاب به طور کلی به سه دسته، تصفیه مکانیکی، تصفیه زیستی و تصفیه شیمیایی تقسیم میشوند:
تصفیه مکانیکی از یک رشته فرآیندهایی تشکیل شده است که در آنها تنها از خواص مکانیکی و فیزیکی برای جداسازی مواد خارجی معلّق در فاضلاب استفاده میشود. ته نشین سازی، غربالگری، خرد کردن، شناورسازی و فیلتراسیون از جمله فرآیند های فیزیکی برای تصفیه فاضلاب می باشد.
اگر در یک تصفیه خانه ی فاضلاب، تصفیه ی مکانیکی برای کاهش آلودگی فاضلاب کافی نباشد، از کار موجودات زندهای به نام باکتری های هوازی و یا بی هوازی تحت عنوان تصفیه زیستی استفاده می شود. این باکتریها، موادغذایی خود را از اجساد و پسمانده‌ی موجودات زنده تامین میکنند به همین منظور به این دسته از باکتریها کارگران تصفیه خانه ی فاضلاب گفته میشود. عواملی چون درجه ی گرما و درجه اسیدی فاضلاب و نیز مقدار اکسیژنی که به صورت مولکولی و محلولی در ترکیبات گوناگون فاضلاب وجود دارد، بر روی مرگ و میر و شدت فعالیّت این باکتری ها تأثیرگذار است.
روشهای شیمیایی شامل کلرزنی، ازونیزاسیون، گندزدایی، ته نشینی شیمیایی، جذب و تبادل یونی و ... از جمله روشهای تصفیه شیمیایی محسوب میشوند. در این روش، هدف، حذف آلودگی خاصّ موجود در فاضلاب با اضافه کردن مواد شیمیایی خاص مختصّ آن آلودگی میباشد.
