فاضلاب و روش‌های تصفیه

فاضلاب چیست؟

می‌توان گفت فاضلاب آبی است که در نتیجه استفاده انسانی تحت تأثیر قرار می‌­گیرد. به عبارتی دیگر آبی است که با استفاده انسان در مصارف صنعتی، خانگی و کشاورزی، خصوصیات آن تغییر کرده و مقدار آلاینده­های آن افزایش یافته­ است. فاضلاب دارای مواد معدنی و آلی و میکروارگانیسم­هایی چون قارچ­ها و باکتری­ها است. در این میان به فاضلابی که حداقل یک مرحله تصفیه بر روی آن انجام می­شود، پساب گفته می­شود.

فاضلاب ها را به 3 دسته کلی تقسیم می­کنند که عبارت ­اند از:

• فاضلاب شهری یا خانگی: فاضلاب­های خانگی خالص از فاضلاب های دستگاه ­های بهداشتی خانه، پساب آشپزخانه و یا فاضلاب های شست­شوی قسمت های مختلف خانه تشکیل شده اند. خواص فاضلاب­های خانگی در سطح یک کشور تقریباً یکسان و تنها غلظت آن­ها بسته به مقدار مصرف سرانه ­ی آب در شهرها تغییر می­کند.
• فاضلاب صنعتی: این نوع فاضلاب­ها از بهداشت فردی افراد در کارخانه، فرآیندهای شیمیایی برای تولید فرآورده صنعتی، شست­وشو ابزار و وسایل موجود در کارخانه ایجاد می­شود. خواص این نوع فاضلاب­ها کاملاً بستگی به نوع فرآورده­ های کارخانه دارد.
• آب­های سیلابی: فاضلاب­های سطحی ناشی از بارندگی و ذوب یخ­ها و برف ­های نقاط بلند هستند. این فاضلاب­ها به علت جریان در سطح زمین و تماس با زباله ها و آلودگی های روی زمین و شستن سطح خیابان و پشت بام­های آلوده، مقداری مواد آلی و معدنی در آن ها وجود دارد.

با این حال می توان اکثر فاضلاب­ های موجود را از دو نوع اول دانست که می ­توانند زندگی افراد را بیشتر تحت تاثیر قرار دهند. مهم­ترین تفاوت فاضلاب صنعتی با فاضلاب خانگی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• امکان وجود مواد و ترکیب­های شیمیایی سمّی در فاضلاب کارخانه بیشتر است.
• خاصیت خوردگی بیشتری دارند.
• خاصیت قلیایی و یا اسیدی زیادی دارند.
• امکان وجود موجودات زنده در آن­ها کمتر می باشد.

روش­های تصفیه فاضلاب

اصول کلی تصفیه فاضلاب به طور کلی به سه دسته، تصفیه مکانیکی، تصفیه زیستی و تصفیه شیمیایی تقسیم می­شوند:

تصفیه مکانیکی از یک رشته فرآیندهایی تشکیل شده است که در آن­ها تنها از خواص مکانیکی و فیزیکی برای جداسازی مواد خارجی معلّق در فاضلاب استفاده می­شود. ته ­نشین­ سازی، غربالگری، خرد کردن، شناورسازی و فیلتراسیون از جمله فرآیند های فیزیکی برای تصفیه فاضلاب می باشد.

اگر در یک تصفیه­ خانه ­ی فاضلاب، تصفیه­ ی مکانیکی برای کاهش آلودگی فاضلاب کافی نباشد، از کار موجودات زنده­ای به نام باکتری­ های هوازی و یا بی­ هوازی تحت عنوان تصفیه زیستی استفاده می شود. این باکتری­ها، موادغذایی خود را از اجساد و پس­مانده‌ی موجودات زنده تامین می­کنند به همین منظور به این دسته از باکتری­ها کارگران تصفیه­ خانه­ ی فاضلاب گفته می­شود. عواملی چون درجه ­ی گرما و درجه اسیدی فاضلاب و نیز مقدار اکسیژنی که به صورت مولکولی و محلولی در ترکیبات گوناگون فاضلاب وجود دارد، بر روی مرگ ­و میر و شدت فعالیّت این باکتری ­ها تأثیر­گذار است.   

روش­های شیمیایی شامل کلرزنی، ازونیزاسیون، گند­زدایی، ته­ نشینی شیمیایی، جذب و تبادل یونی و ... از جمله روش­­های تصفیه شیمیایی محسوب می­شوند. در این روش، هدف، حذف آلودگی خاصّ موجود در فاضلاب با اضافه کردن مواد شیمیایی خاص مختصّ آن آلودگی می­باشد.